روش های حسابداری سهام خزانه

در این مقاله از وبلاگ موسسه حسابداری رهنما قصد داریم بصورت جامع در خصوص روش های حسابداری سهام خزانه توضیح دهیم.

چند روش برای حسابداری سهام خزانه وجود دارد؟

در پاسخ به این سوال باید بگوییم که دو روش بهای تمام شده ومبلغ اسمی در ارتباط با خرید و فروش سهام خزانه پیشنهاد می شود:

۱ – روش بهای تمام شده

در این روش از نظر اساسی، معنای یک مبادله ای به کار رفته ، به این خاطر که شرکت نقش واسطه ها  را میان ۲ سهامدار ایفا می کند، در نتیجه، کلیه معاملات خرید و فروش سهام خزانه، یک مبادله در نظر گرفته می شوند.

دقت داشته باشید که این روش در ۳ مقطع باز خرید، فروش مجدد و ابطال سهام باز خرید شده به شرح ذیل می باشد:

 

الف: تحصیل سهام خزانه

زمان تحصیل سهام خزانه حساب مربوط به سهام خزانه معادل وجوه نقد پرداخت گردیده و بدهکار می شود.

 

ب: فروش سهام خزانه

زمان  فروش مجدد سهام خزانه، حساب سهام خزانه بستانکار می گردد.

در شرایطی  که قیمت مربوط به فروش مجدد سهام خزانه از قیمت تحصیل آن بالاتر باشد، تفاوت به بستانکاری حساب صرف سهام خزانه منظور و در شرایطی که  قیمت فروش مجدد سهام خزانه از قیمت آن پایین تر باشد، تفاوت به حساب سود و زیان انباشته بدهکار می گردد.

البته به این موضوع دقت داشته باشید:

که اگر صرف سهام خزانه مانده داشته باشد، اول صرف سهام خزانه بدهکار می گردد و در حالتی که از تفاوت هیچ چیزی باقی بماند به بدهکاری حساب سود و زیان انباشته منظور خواهد شد.

 

پ: ابطال سهام خزانه

به این موضوع توجه داشته باشید اگر زمانی سهام خزانه ابطال شود، به هیچ عنوان بصورت مجدد قابل فروش نخواهد بود.

از دید حسابداری، زمان ابطال سهام خزانه، حساب سرمایه سهام و صرف سهام به همان تناسب بدهکار شده و سهام خزانه بستانکار خواهد شد.

در شرایطی که بهای تمام شده  سهام خزانه از مقدارجمع دو مبلغ سرمایه سهام و صرف سهام کمتر باشد، تفاوت به صرف سهام حاصل شده از ابطال سهام خزانه بستانکار در نظر گرفته می شود.

و چنانچه بهای تمام شده  سهام خزانه از مقدار جمع دو مبلغ سرمایه  سهام {مبلغ اسمی} و صرف سهام بیشتر باشد، تفاوت آن به حساب سود و زیان انباشته بدکار می گردد.

اگر صرف سهام خزانه مقداری مانده داشته باشد، اول صرف سهام خزانه بدهکار می شود.

اگر از تفاوت چیزی باقی بماند به بدهکاری حساب سود و زیان انباشته منظور می گردد.

ج: خرید سهام خزانه به تعداد دفعات با قیمت متفاوت

اگر خرید سهام خزانه به تعداد دفعات با قیمت متفاوت صورت بگیرد، زمان فروش دوباره جهت محاسبه مقدار بهای تمام شده، یکی از روشهای رایج ارزشیابی موجودی کالا مثل شناسایی ویژه، میانگین موزون و فایفو استفاده خواهیم کرد.

 

چ :شیوه صدور گزارش در سهام خزانه به روش بهای تمام شده چگونه است؟

به یاد داشته باشید که در روش بهای تمام شده، پس از آنکه در بخش حقوق صاحبان سرمایه  ترازنامه، اقلام سرمایه به پرداخت رسیده باشد و مقدار سود و زیان انباشته جمع شود، سهام خزانه باید  از آن کسر گردد.

نکته:

به یاد داشته باشید که، در هیچ شرایطی از سهام خزانه تحت عنوان یک دارایی در سمت راست ترازنامه گزارش نمی باشد.

به این جهت که از نظر اساسی باز خرید سهام یک شرکت، توسط خود آن شرکت به هیچ عنوان یک فعالیت سرمایه گذاری در نظر گرفته نمی شود، زیرا یک فعالیت به جهت تامین مالی محسوب می گردد.

 

سهام خزانه

توضیح در خصوص شیوه مبلغ اسمی

در این روش از نظر اساسی، نقطه نظر دو مبادله ای مورد استفاده قرار می گیرد.

به این شکل که فرض می شود مبادله  خرید، ابطال ومبادله  فروش بصورت مجدد صدور جدید بوده است.

در نظر داشته باشید که  این روش در ۳ مقطع زیر شرح داده می شود.

۱_ اولین روش: تحصیل.

۲_دومین روش:  فروش مجدد.

۳_ سومین روش: ابطال سهام باز خرید شده.

 

تحصیل سهام خزانه چیست؟

لازم است بدانید که زمان تحصیل سهام خزانه، حساب سهام خزانه به مبلغ اسمی بدهکارمی گردد.

با توجه به این موضوع که  فرض می گردد ابطال صورت گرفته شده است، در نتیجه در مقطع تحصیل سهام خزانه، باید صرف سهام مربوطه نیز حذف {بدهکار}شود.

در شرایطی که قیمت تحصیل مربوط به سهام خزانه از جمع مبلغ اسمی و صرف سهام مربوطه کمتر شده باشد، تفاوت به بستانکاری صرف سهام خزانه منظور و در شرایطی که قیمت تحصیل سهام خزانه از مقدار جمع مبلغ اسمی و صرف سهام مربوطه بالاتر باشد، تفاوت به بدهکاری سود و زیان انباشته در نظر گرفته می شود.

لازم به ذکر است:

در شرایطی که از قبل صرف سهام خزانه ایجاد گردیده شده باشد، اول صرف سهام خزانه بدهکارشده  و اگر از تفاوت چیزی باقی بماند به مقدار بدهکاری حساب سود و زیان انباشته منظور خواهد شد.

 

فروش سهام خزانه به چه صورت است؟

در روش مبلغ اسمی رویکرد دو مبادله ای به کار گرفته شده است.

در نتیجه، زمان  فروش مجدد سهام خزانه، همانند صدور سهام برای بار اول برخورد می گردد، به این  معنی که حسب مورد صرف وکسر سهام شناسایی می گردد.

 

ابطال سهام خزانه چطور صورت می پذیرد؟

به این نکته مهم دقت داشته باشید:

که سهام خزانه ای که ابطال شده باشد، به هیچ وجه  دوباره  قابل فروش نمی باشد.

زیرا صرف سهام در این روش، درمقطع تحصیل سهام خزانه حذف و حساب سهام خزانه به مبلغ اسمی نگهداری می شود.

در نتیجه به سهولت، سرمایه  سهام عادی بدهکار بوده  و سهام خزانه بستانکار می گردد  و هیچ  تفاوتی ایجاد نخواهد شد.

 

۲_  روش گزارش حسابداری سهام خزانه و گزارش گیری آن در حالت مبلغ اسمی چگونه است؟

در روش مبلغ اسمی، فرض بر آن است که سهام باز خرید شده باطل  شده است.

در نتیجه در بخش حقوق صاحبان سرمایه از سرمایه سهام {صادرشده} کسر خواهد شد تا سرمایه سهام منتشره  محاسبه و بدست بیاید.

 

تحلیل:

آثار به کار گرفتن  2 روش حسابداری سهام خزانه، بر جمع حقوق صاحبان سرمایه یکسان می باشد.

ولی ساختار حقوق صاحبین سرمایه در این هر دو روش کاملاً به شکل متفاوت می باشد.

با بررسی نمودن دو روش تشریح شده می توان اینطور برداشت کرد که تحت هیچ شرایطی در مبادلات سهام خزانه، حسابهای سود و زیان بدهکار یا بستانکار و حساب سود انباشته بستانکار نمی گردند.

در آخر به جای بدهکار کردن کسر سهام خزانه، سود انباشته یا در مواردی که از مبادلات قبلی سهام خزانه، صرف سهام خزانه ایجاد شده باشد، صرف سهام خزانه بدهکار می شود.

 

سهم ممتاز قابل تبدیل به سهام عادی یعنی چه؟

از نقطه نظر صدور، سهام ممتاز قابل تبدیل مانند سایر سهام ممتاز می باشند.

زمان تبدیل، برای شناسایی  نمودن رویداد تبدیل روش مبلغ دفتری پیشنهاد  شده است.

مطابق با این روش، حساب سرمایه  سهام ممتاز تبدیل وصرف سهام مرتبط به آن بدهکار می شود و سرمایه  سهام عادی بستانکار می گردد.

با توجه به نسبت تبدیل سهام ممتاز به سهام عادی این امکان وجود دارد که تفاوت هایی ایجاد گردد.

شرایطی که مبلغ دفتری سهام ممتاز قابل تبدیل از مبلغ اسمی سهام عادی صادر گردیده  بیشتر باشد، تفاوت به بستانکاری صرف سهام عادی منظور می گردد.

در صورتی که مبلغ دفتری سهام ممتاز قابل تبدیل از مبلغ اسمی سهام عادی صادر گردیده کمتر باشد، تفاوت به بدهکاری سود انباشته شده  در نظر گرفته می شود.

تحلیل : بعد از شناسایی کردن رویداد های تبدیل سهام ممتاز به سهام عادی به روش مبلغ دفتری، مقدار جمع حقوق صاحبین سرمایه تغییری نخواهد کرد.

در هیچ شرایطی و هیچ عنوانی سود و زیان شناسایی نمی گردند و تنها  در مواردی که مبلغ دفتری سهام ممتاز قابل تبدیل کمتر از مبلغ اسمی سهام عادی صادر شده است، سود انباشته بدهکار خواهد شد.

به این معنا که به هیچ عنوان کسر سهام عادی شناسایی نمی گردد.

 

توضیحی مختصر از سهام ممتاز قابل باز خرید

زمان  باز خرید، حساب سرمایه مربوط به سهام ممتاز قابل خرید و صرف سهام مرتبط با آن بدهکار و وجوه نقد بستانکار خواهند شد.

شرایطی که وجوه نقد پرداخت شده از مبلغ دفتری این سهام بیشتر شده باشد، تفاوت به حساب سود انباشته بدهکار می گردد.

در شرایطی که مقدار وجوه نقد پرداخت گردیده از مبلغ دفتری کمتر بوده باشد، تفاوت به حساب مازاد حاصل از باز خرید سهام ممتاز بستانکار می شود.

لازم به ذکر است در شرایطی که سهام ممتاز قابل خرید دارای سود معوق بوده باشد، مثل سهام ممتاز قابل تبدیل باید پرداخت شود.

به یاد داشته باشید که سهام ممتاز باز خرید شده حتماً باید ابطال گردد.

 

سخن پایانی:

امیدواریم که این مقاله مورد پسند شما مخاطبان عزیز قرار گرفته باشد.

در صورت وجود هرگونه سوال و ابهام می توانید با کارشناسان پشتیبان موسسه حسابداری رهنما تماس حاصل فرمایید.